Over heel de wereld staat Alkmaar bekend als “dé kaasstad” van Nederland. De traditie van de tegenwoordig vrijdagse kaasmarkt is een eeuwenoud schouwspel van berries vol kazen, het wegen en hard hollende kaasdragers. De markt trekt honderdduizenden bezoekers en is dus erg belangrijk voor de stad Alkmaar.
Daarnaast heeft Alkmaar een rijke bierhistorie. Zoals in meerdere steden in Nederland werd er in Alkmaar veel bier gebrouwen. Het verhaal dat er vroeger meer bier dan water gedronken werd is vrij bekend. Vanaf de middeleeuwen werd grachtenwater zo vervuild dat je ziek werd door het drinken ervan. Bier wordt tijdens de bereiding gekookt en dat koken zorgt dat schadelijke bacteriën gedood worden. Het bier dat gebrouwen werd was overigens wel totaal anders dan het pils of craftbier wat wij tegenwoordig drinken. Het had 1,5 tot 2% alcoholvolume, was troebel en waarschijnlijk rokerig en zurig van smaak.
Maar, naast de rijke brouwhistorie van de stad, heeft Alkmaar nog meer verbintenis met bier. In de naam ‘Alkmaar’ ligt namelijk meer bierhistorie opgesloten dan je in eerste instantie zou denken. Door de jaren heen is de schrijfwijze beetje bij beetje verandert van Allecmere in de tiende eeuw, naar Alcmere in 1063, Alcmare in de elfde en twaalfde eeuw en Alkmare in 1132.
In het oud Nederlands betekent “Allec” troebel of modderig. “Mere” betekent water of vijver. Vrij vertaalt betekent de naam Alkmaar dus troebel water. De stad Alkmaar is gebouwd op een duintop. Daar om heen waren veel moerassen te vinden, wat de reden zou kunnen zijn dat het water in Alkmaar zo troebel was. Kortom; het water in de directe nabijheid van Alkmaar was ongeschikt om van te drinken of om mee te brouwen en dat stond nog los van het ontbreken van riolering! Juist omdat de waterkwaliteit in Alkmaar zo slecht was is bier altijd heel belangrijk voor de stad geweest!
Terecht zal u zich direct afvragen van welk water dan het Alkmaarse bier werd gebrouwen. Brouwwater werd met boten geïmporteerd uit Skirmere, de tegenwoordige Schermer. Skir betekent helder, Schermer dus helder water. Later werd ook duinwater gebruikt.
Op 1 maart 1584 werd op last van de Staten Generaal verboden om buiten stadsgrenzen nog bier te brouwen. De dorpen Graft en de Rijp dienden een bewaarschrift in tegen het brouwverbod in de polder, maar enkel Texel en Wieringen kregen een uitzonderingspositie. Het resultaat was dat Alkmaarse bierbrouwerijen floreerden door consumptie in de stad, maar er werd ook veel Alkmaars bier geëxporteerd naar omliggende dorpen. Vandaar, Alkmaar bierstad!
Richard Moerkerk
Internationaal Biersommelier
Winnaar Entree Award 2019
